„A gdy obejrzysz się za siebie” Juan Gabriel Vasquez

„A gdy obejrzysz się za siebie” Juana Gabriela Vasqueza to powieść spinająca dwa pokolenia hiszpańskiej rodziny Cabrerów światowymi politycznymi przewrotami XX wieku. Choć, jak przyznał autor – spisana historia jest fikcją, nie zawiera epizodów, które nie wydarzyły się; ponadto opiera się na zapisie kilkudziesięciu godzin rozmów z bohaterem opowieści.

„A gdy obejrzysz się za siebie, ujrzysz ścieżkę, która już nigdy donikąd cię nie powiedzie” – słowa hiszpańskiego poety, Antonia Machado, recytowane przez Fausta Cabrerę, stanowią zarazem poetyckie, jak i rzeczowe zobrazowanie losów uchodźczej rodziny.

Sergio, kolumbijski reżyser i producent filmowy, niedługo przed zorganizowaną przez Katalońską Filmotekę wystawną retrospektywą swoich filmów, dowiaduje się o śmierci ojca. Choć mieszka na co dzień w Hiszpanii, właśnie przyjechał do Portugalii zawalczyć o rozpadające się małżeństwo. Śmierć Fausta Cabrery odbija się echem zarówno w duszy mężczyzny, jak i kolumbijskim świecie kulturalnym. Śmierć stanowiąca naturalny koniec, staje się przyczynkiem retrospekcji historii rodzinnej, jak w soczewce koncentującej wielkoświatową politykę.

Żrąca pustka

„Sergio pomyślał, że mógłby dodać jeszcze: >>Projekcje na świecie, na którym nie ma już mojego ojca.<< Pomysł przeraził go, bo duch Fausta Cabrery był obecny w każdym z tych filmów, a w wielu z nich nie był to duch, ale obecność z krwi i kości: hiszpański anarchista, portier w hotelu dla marynarzy, ksiądz odprawiający ceremonie pogrzebowe. Nigdy, od swojego pierwszego krótkiego metrażu – opowiadającego o epizodzie z podróży Alexandra von Humboldta przez Kolumbię – nie zakończył filmu, nie zastanowiwszy się najpierw, czy spodobałby się on ojcu, nigdy nie zastanawiał się też, jak to będzie oglądać jego filmy w tym nowym, osieroconym świecie ani czy filmy mogą się zmienić, gdy świat zewnętrzny, ten świat niesfilmowany, zmienił się w tak gwałtowny sposób; czy ujęcia i dialogi stają się inne, kiedy znika osoba, bez której na wiele sposobów nie mogłyby powstać.”

Podróż bez końca

Dynamiczna ilustracja rodu skupia się na dwóch generacjach. Fausta – dziecka, który wraz z rodziną uwikłaną politycznie musi uciekać spod krwiożerczego reżimu Franco. Fausta – chłopca, specyficznie pojętego apatrydy, który – błąkając się przez ziemie peruwiańskie i wenezuelskie – ogarnięty palącą chęcią bycia aktorem dociera do Kolumbii, aż wreszcie Fausta – mężczyzny – aktora, artysty teatralnego i aktywisty politycznego, który z założoną przez siebie rodziną de novo odtwarza koczowniczy styl życia, tym razem podróżując do Chin i wikłając się w działalność komunistyczną. Drugą linię pokoleniową tworzy Sergio wraz z siostrą; chłopiec wzrastający w rodzinie inteligenckiej, związanej z kulturą teatralno-filmową, nastolatek który uczy się i chłonie emigrancką rzeczywistość azjatycką, ostatecznie mężczyzna, którego życie predestynowało do roli filmowca, a przyszłość naznaczyło dorastanie w świecie ojca.

„A gdy obejrzysz się za siebie” jest zapisem nieustannego dążenia i poszukiwania. Opowieści o faszyzmie, sztuce aktorskiej według metody Stanisławskiego, zimnej wojnie czy maoistycznym tępieniu wróbli. Piękno – gorzkie historie rodzinne składają się z niuansów, z różnorodności percepcji wielkich i znaczących wydarzeń. I wszystko widać jak na dłoni, jeśli tylko się odwrócić.

Za egzemplarz do recenzji dziękujemy Wydawnictwu: